Co to jest LIFO?

Efektywne zarządzanie zapasami to podstawa sprawnego funkcjonowania każdego magazynu i całej firmy. Istnieje kilka metod ewidencji i wyceny przepływu towarów, a jedną z nich, choć budzącą pewne kontrowersje i nie zawsze odzwierciedlającą fizyczny ruch produktów, jest metoda LIFO (Last-In, First-Out). Co dokładnie oznacza ta zasada, gdzie się ją stosuje i jakie ma konsekwencje dla zarządzania zapasami oraz oceny ich wartości? Przyjrzyjmy się bliżej tej specyficznej metodzie.

Zasada „Ostatnie weszło, pierwsze wyszło” w zarządzaniu zapasami

Metoda LIFO to skrót od angielskiego wyrażenia „Last-In, First-Out„, co tłumaczymy jako „Ostatnie weszło, pierwsze wyszło„. Podstawowa zasada tej metody zarządzania (a precyzyjniej: wyceny) zapasami jest odwrotnością bardziej intuicyjnej metody FIFO (First-In, First-Out). Metoda LIFO zakłada, że jednostki zapasów (towarów, produktów), które zostały przyjęte do magazynu najpóźniej (jako ostatnie), są wydawane lub sprzedawane w pierwszej kolejności. W kontekście księgowym oznacza to, że koszt sprzedanych towarów (COGS) jest obliczany na podstawie cen ostatnich zakupionych lub wyprodukowanych jednostek zapasów. Ta metoda stosuje więc założenie, że najnowsze produkty opuszczają magazyn jako pierwsze. Jest to specyficzna metoda wyceny zapasów.

Gdzie i dlaczego stosuje się metodę LIFO?

Historycznie, metoda LIFO była i w niektórych krajach nadal jest (choć z ograniczeniami) stosowana głównie w rachunkowości. Dlaczego firmy decydują się lub decydowały się stosować tę metodę? Główną motywacją, szczególnie w okresach rosnącej inflacji, były korzyści podatkowe. Ponieważ metoda LIFO przypisuje najnowsze (zazwyczaj wyższe) koszty do sprzedanych towarów, wynikowy koszt własny sprzedaży jest wyższy. To z kolei prowadzi do niższego wykazywanego zysku brutto i w konsekwencji niższego podatku dochodowego. Metoda ta wpływa więc na księgową wartość pozostałych zapasów (wycenianych według starszych, niższych cen) i na wynik finansowy firmy. Należy jednak podkreślić, że Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (MSSF/IFRS), obowiązujące w wielu krajach, w tym w Unii Europejskiej, nie zezwalają na stosowanie metody LIFO do wyceny zapasów (stan na 3 kwietnia 2025). Jest ona natomiast nadal dopuszczalna w ramach amerykańskich standardów rachunkowości (US GAAP), choć i tam jej stosowanie wiąże się z pewnymi warunkami. Poza tym ta metoda może prowadzić do utrzymywania w magazynie bardzo starych zapasów produktów, co nie zawsze jest pożądane.

LIFO w praktyce magazynowej vs LIFO w księgowości

Ważne jest rozróżnienie pomiędzy metodą LIFO jako zasadą księgową a jej ewentualnym zastosowaniem w fizycznym zarządzaniu przepływem towarów w magazynie. W praktyce operacyjnej magazynu fizyczne stosowanie zasady LIFO („ostatnie weszło, pierwsze wyszło”) jest rzadkie i często niepraktyczne. Wymagałoby specyficznych systemów składowania, takich jak regały wjezdne (gdzie ostatnia paleta jest pierwszą dostępną) lub składowanie blokowe bez możliwości dostępu do starszych partii produktów. Dla większości towarów, zwłaszcza tych z datą ważności lub podatnych na starzenie, taki system byłby nieodpowiedni. Dlatego większość firm, nawet jeśli stosuje metodę LIFO do celów księgowych (tam, gdzie jest to dozwolone), w rzeczywistości zarządza fizycznym przepływem zapasów w magazynie według metody FIFO lub FEFO. Oznacza to, że księgowa metoda wyceny zapasów nie musi i często nie odzwierciedla faktycznego systemu rotacji produktów w magazynie. Wybrana metoda wpływa głównie na wartość księgową zapasów.